Η πρόληψη δρα εκεί που το φαινόμενο της χρήσης δεν έχει ακόμη εμφανιστεί. Απευθύνεται στο γενικό πληθυσμό έχοντας ως κύρια ομάδα στόχο τους νέους και τα παιδιά. Κεντρική ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένα υποστηρικτικό πλαίσιο για αυτούς τους ενήλικες, που έρχονται σε καθημερινή επαφή με τα παιδιά
.
Γιατί το να είσαι γονιός δε σπουδάζεται, δεν είναι επάγγελμα, είναι βίωμα, διαρκής προσπάθεια, ταξίδι…
Το παιδί μου είναι…
Μπορεί να μην το πιστεύεις, ίσως να σκέφτεσαι πως είναι πολύ μικρός/ή ή πολύ έξυπνος/η, αθλείται, δεν έχει αρκετό χαρτζιλίκι για να αγοράσει τσιγάρα, παραπονιέται όταν εσύ ή άλλοι καπνίζουν, ή έχει βιώσει από κοντά τις παρενέργειες του καπνίσματος όταν ένα μέλος της οικογένειας έπαθε εμφύσημα ή πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα. Όμως καθημερινά νέοι πέφτουν στην παγίδα του τσιγάρου και εξαρτώνται.
1. Ψάξε για τα προειδοποιητικά σημάδια. Τα παιδιά που καπνίζουν συχνά έχουν φίλους που καπνίζουν, χρησιμοποιούν τσίχλες ή αρώματα για να κρύψουν τη μυρωδιά και φεύγουν από το σπίτι για ανεξήγητους λόγους. Αν δείτε τα σημάδια, αρχίστε να κάνετε ερωτήσεις.
2. Να είσαι ευθύς, αλλά όχι αντιπαραθετικός. Αυτή είναι η ευκαιρία σου να βοηθήσεις το παιδί σου να αναγνωρίσει τους κινδύνους του καπνίσματος. Η επικοινωνία με κατανόηση μπορεί να είναι το κλειδί για την μακροπρόθεσμη επιτυχία του παιδιού σου στη διακοπή του καπνίσματος.
3. Αναγνώρισε τις δικαιολογίες. Να είσαι προετοιμασμένος για τις δικαιολογίες, όπως «Μπορώ να το κόψω όποτε θέλω» και να γνωρίζεις πώς να απαντήσεις.
4. Αν επέμβεις μπορεί να κάνει τη διαφορά! Άφησε τις διόδους επικοινωνίας ανοιχτές και βοήθησε το παιδί σου να βρει το δικό του λόγο να διακόψει. Στη συνέχεια, όρισε μια ήρεμη μέρα και δούλεψε προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης, μπορείς να προτείνεις στο παιδί σου να καλέσει στο Κέντρο Πρόληψης.
1. Αν δεν καπνίζεις, μην το αρχίσεις! Αν καπνίζεις, κόψτο! Έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά που έχουν έναν γονιό καπνιστή είναι πιο πιθανό να καπνίσουν και να είναι βαρείς καπνιστές σε νεαρές ηλικίες. Όταν οι γονείς διακόπτουν το κάπνισμα, τα παιδιά τους έχουν μικρότερες πιθανότητες να αρχίσουν το κάπνισμα και μεγαλύτερες πιθανότητες να το κόψουν αν ήδη καπνίζουν.
2. Αν καπνίζεις, μοιράσου με τα παιδιά σου τον αγώνα σου για διακοπή. Τα παιδιά υποτιμούν σε μεγάλο βαθμό πόσο δύσκολο είναι να κόψει κανείς το κάπνισμα. Δείχνοντάς τους πόσο δύσκολο είναι μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της στρεβλής πεποίθησης.
3. Ξεκίνα νωρίς! Άρχισε ένα διάλογο για το κάπνισμα από την ηλικία των 5 ή 6 ετών.
4. Αλληλεπίδρασε με τα παιδιά σου. Δεσμεύσου να κάνεις απλά πράγματα μαζί τους, όπως να τρώτε μαζί, να τους κάνεις ερωτήσεις, να τα επιβραβεύεις όταν κάνουν κάτι σωστό και να οργανώνετε από κοινού το πρόγραμμά σας.
5. Συνέχισε μια διαρκή συζήτηση περί καπνίσματος καθ’ όλη τη διάρκεια των γυμνασιακών χρόνων. Πολλά παιδιά ξεκινούν το κάπνισμα στην ηλικία των 11 και πολλά είναι εξαρτημένα στην ηλικία των 14.
6. Χρησιμοποίησε τα γεγονότα. Ενημέρωσέ τα πως είναι επικίνδυνο, εξαρτησιογόνο και προκαλεί καρκίνο, καρδιακά νοσήματα και εγκεφαλικά.
7. Μην επιτρέπεις το κάπνισμα μέσα στο σπίτι. Βάλε αυστηρούς κανόνες για τα παιδιά σου, τους φίλους και τα μέλη της οικογένειας. Η απαγόρευση του καπνίσματος μέσα στο σπίτι μειώνει τις πιθανότητες να αρχίσουν τα παιδιά το κάπνισμα, ακόμη και αν οι γονείς τους καπνίζουν. Μην αφήνοντας κανέναν να καπνίσει μέσα στο σπίτι, οι γονείς όχι μόνο κάνουν το κάπνισμα άβολο, αλλά δηλώνουν ξεκάθαρα πως πιστεύουν ότι το κάπνισμα είναι ανεπιθύμητο.
8. Μίλησε στα παιδιά σου για τα μηνύματα και τις διαφημίσεις των τσιγάρων. Συζήτησε με τα παιδιά για την ψευδή αίγλη που προσδίδουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στο τσιγάρο και για τις διαφημίσεις που βλέπουν στα περίπτερα και τα περιοδικά.
9. Πρόσφερε στα παιδιά σου τρόπους να αρνηθούν το τσιγάρο. Δίδαξέ τους τις εναλλακτικές που έχουν όταν τους παρουσιάζονται ευκαιρίες να καπνίσουν, όπως το να πουν «Οι γονείς μου θα με σκότωναν» ή απλώς να φύγουν.
10. Πες τους τι θα κάνεις αν μάθεις πως καπνίζουν. Ενημέρωσέ τους για τις συνέπειες του καπνίσματος και όρισε τους κανόνες που θα επιβάλεις.
11. Εμπλέξου με το σχολείο του παιδιού σου και την τοπική κοινωνία. Κάνε επαφές με εκπαιδευτικούς, άλλους γονείς και μέλη της κοινότητας, προκειμένου να ενσωματώσετε την πρόληψη και να φροντίσετε ώστε όλες οι δραστηριότητες της κοινότητας και του σχολείου να απευθύνονται σε ΜΗ – καπνίζοντες. Έχοντας μια μεγαλύτερη εμπλοκή στα δρώμενα του σχολείου, μπορείς να βεβαιωθείς πως το σχολείο των παιδιών σου ακολουθεί αποτελεσματικές αντι-καπνιστικές στρατηγικές που αναπτύσσονται από την Ε.Ε., όπως:
– Απαγόρευση καπνίσματος στη σχολική ιδιοκτησία και στις σχολικές δράσεις.
– Απόρριψη κάθε χορηγίας ή διαφημιστικού υλικού από καπνοβιομηχανίες.
– Εκπαίδευση των μαθητών σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες παρενέργειες του καπνίσματος. Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την αντίσταση στην πίεση των συνομηλίκων.
– Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σχετικά με την πρόληψη του καπνίσματος.
– Ενθάρρυνση της συμμετοχής των γονέων στα σχολικά προγράμματα πρόληψης του καπνίσματος.
– Παροχή βοήθειας τόσο στα μέλη του προσωπικού όσο και στους μαθητές που θέλουν να διακόψουν.
12. Ενίσχυσε άλλες τοπικές προσπάθειες πρόληψης του καπνίσματος, όπως νέους νόμους που απαγορεύουν το κάπνισμα στα εστιατόρια ή σε άλλους δημόσιους χώρους ή πρωτοβουλίες για την εφαρμογή των ήδη ισχυόντων νόμων που απαγορεύουν την πώληση καπνού σε ανηλίκους και επιβάλουν αύξηση φόρου στα προϊόντα καπνού.
13. Απευθύνσου σε ειδικούς για συμβουλές. Ο παιδίατρος και άλλοι ειδικοί υγείας είναι καλές πηγές πληροφόρησης, όπως και άλλοι γονείς που ανέθρεψαν παιδιά μη-καπνιστές.
14. Αν το παιδί σου καπνίζει ήδη, βοήθησέ το να διακόψει. Επικοινώνησε με το Κέντρο Πρόληψης της περιοχής σου, προκειμένου να υποστηριχθεί στην προσπάθειά του να κόψει το κάπνισμα.
Δεν υπάρχουν ξεκάθαρα συμπτώματα της χρήσης ουσιών, ιδιαίτερα όταν το παιδί μπορεί να βρίσκεται στα αρχικά στάδια. Όμως, είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν μια τέτοια συναισθηματική σχέση με το παιδί τους, ώστε πολύ νωρίτερα να αναγνωρίσουν χαρακτηριστικά που δεν σχετίζονται άμεσα με τη χρήση και την εξάρτηση αλλά μπορεί να αφορούν προβληματική ανάπτυξη του παιδιού. Τέτοια μπορεί να είναι:
Η παθητικότητα και η έλλειψη ανεξαρτησίας
Η έλλειψη αυτοπεποίθησης
Η απροθυμία να επιλύει συγκρούσεις και η αδυναμία να επιδεικνύει αυτοέλεγχο
Η αδυναμία να ξεπερνά τα προβλήματα και τις ματαιώσεις
Η δυσκολία να δημιουργεί και να διατηρεί φιλίεςΜερικές φορές είναι δύσκολο να αναγνωρίσει κάποιος τη διαφορά ανάμεσα στην κανονική εφηβική συμπεριφορά και στη συμπεριφορά που δημιουργείται από τη χρήση ουσιών. Αλλαγές που είναι ακραίες ή που διαρκούν περισσότερο από μερικές μέρες μπορεί να είναι μια ένδειξη.
Σκεφτείτε τις επόμενες ερωτήσεις:
Φαίνεται το παιδί σας απόμακρο, μελαγχολικό, κουρασμένο, απρόσεχτο σε σχέση με την προσωπική του περιποίηση;
Έχει αρχίσει να γίνεται εχθρικό, επιθετικό και μη συνεργάσιμο ;
Έχει ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του από χαρούμενο και ζωηρό σε σκυθρωπό, αμίλητο και κακόκεφο;
Έχουν χειροτερέψει οι σχέσεις του παιδιού σας με τα άλλα μέλη της οικογένειας;
Έχει απομακρύνει ή παρατήσει τους παλιούς του φίλους;
Παρουσιάζει χαμηλή σχολική απόδοση και πολλές απουσίες;
Έχει χάσει το ενδιαφέρον του για τις αγαπημένες του δραστηριότητες;
Έχουν αλλάξει οι συνήθειες του παιδιού σας όσον αφορά τη διατροφή και τον ύπνο του (π.χ. υπνηλία ή αϋπνία, απώλεια όρεξης);
Λέει πολλά ψέματα και παρουσιάζει έντονη μυστικοπάθεια;
Παρουσιάζονται ανεξήγητες απώλειες χρημάτων ή αντικειμένων από το σπίτι;
Παρουσιάζονται ασυνήθιστες μυρωδιές, λεκέδες ή σημάδια στο σώμα, τα ρούχα ή στο δωμάτιό του;
Έχετε βρει ασυνήθιστη σκόνη, χάπια, κομμάτια αλουμινόχαρτο, πλαστικά καλαμάκια, χαρτάκια για τσιγάρο, βελόνες ή σύριγγες;Θετικές απαντήσεις στην πλειοψηφία αυτών των ερωτήσεων μπορεί να δείχνουν ότι το παιδί κάνει χρήση ουσιών. Όμως, κάποιες από αυτές τις ενδείξεις μπορεί, επίσης, να εμφανίζονται σε ένα παιδί το οποίο δεν χρησιμοποιεί ουσίες αλλά μπορεί να έχει άλλα προβλήματα. Εάν έχετε αμφιβολία, ζητήστε βοήθεια.
Τα πρόδρομα συμπτώματα στην περίπτωση της προβληματική χρήσης του διαδικτύου είναι ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης, η μονομανία, η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, η απομόνωση και η μείωση του χρόνου που αφιερώνεται σε δραστηριότητες και σε φίλους, η επιθετικότητα, η μεταβολή της συμπεριφοράς,, η αδιαφορία για πράγματα που παλιά προκαλούσαν ευχαρίστηση, οι πονοκέφαλοι, η ξηρότητα οφθαλμών κ.ά.
Όταν η προβληματική χρήση εξελίσσεται σε εθισμό οι έφηβοι τείνουν να γίνονται βίαιοι με τους γονείς ή τους φίλους τους, να μένουν χωρίς ύπνο, νερό ή φαγητό, να λείπουν για ημέρες από το σπίτι (π.χ. σε internet cafe), να διακόπτουν το σχολείο, να απομονώνονται και να μελαγχολούν, να μη φροντίζουν σωστά τον εαυτό τους, να μη μπορούν να περιορίσουν τη χρήση, αν και γνωρίζουν τα προβλήματα που τους δημιουργεί, να μη συνειδητοποιούν την κατάσταση, ώστε να αναζητήσουν ή να δεχθούν βοήθεια.
Η πρόληψη ξεκινάει πρώτα από τους ίδιους τους γονείς. Αφορά το κατά πόσο ο κάθε γονιός φροντίζει τον εαυτό του, τις δικές του ανάγκες και σχέσεις, την προσωπική του εξέλιξη. Ο γονιός είναι πρότυπο και έμπνευση ζωής για το παιδί.
Η ικανοποίηση που αντλούν οι γονείς από τη ζωή τους, από τις σχέσεις τους, τη δουλειά τους είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που τους δίνει δύναμη να μεγαλώσουν παιδιά αυτόνομα, με αυτοπεποίθηση και εκτίμηση για τον εαυτό τους.
Δεν είναι καθόλου εύκολο να είναι κάποιος γονιός. Λέγεται ότι είναι τέχνη. Είναι ένας ρόλος που απαιτεί συναίσθημα, γνώση, ενέργεια, χιούμορ, υπομονή, κατανόηση, θετική διάθεση. Ο γονιός έχει να διαμορφώσει ένα κλίμα στην οικογένεια, μέσα στο οποίο το παιδί θα μάθει να αγαπάει, να σέβεται, να συνεργάζεται, να κρίνει, να χάνει, να επιλέγει, να ψάχνει, να επικοινωνεί. Παράλληλα, πασχίζει να συνδυάσει την ανάγκη του παιδιού για προστασία με τη δυνατότητα παροχής ευκαιριών προς το παιδί που θα του επιτρέψουν να ενηλικιωθεί.
Υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στην οικογένεια τα οποία είναι δυνατόν να βάλουν τις προϋποθέσεις για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού και να λειτουργήσουν προστατευτικά:
Η θετική, ζεστή σχέση μεταξύ γονέων και παιδιών προσφέρει προστασία και αίσθηση ασφάλειας ακόμα κι όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα μέσα στην οικογένεια. Προσδίδει ταυτότητα και τονίζει την ύπαρξη του «εμείς».
Η ανοιχτή και άμεση επικοινωνία μέσα στην οικογένεια, και ιδιαίτερα μεταξύ γονέων και παιδιών, επιτρέπει την επίλυση προβλημάτων, το μοίρασμα προσωπικών αγωνιών, την ψυχολογική στήριξη, την αντιμετώπιση του άγχους.
Οι ρεαλιστικές προσδοκίες των γονέων για τα παιδιά τους, όχι παράλογες αλλά ούτε χαμηλές, και η θετική στάση των γονέων απέναντι στις ικανότητες των παιδιών ενισχύουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους. Παράλληλα, επιτρέπουν στο παιδί να θέτει ρεαλιστικούς στόχους για τη ζωή του.
Η ανάληψη μικρών ευθυνών και η οριοθέτηση δημιουργεί σταδιακά στα παιδιά την αίσθηση ότι μπορούν να σταθούν στα πόδια τους και είναι χρήσιμα. Οι σταθεροί και συνεπείς κανόνες είναι σημαντικοί και δίνουν πλαίσιο στη ζωή. Για τα παιδιά οι κανόνες θέτουν ασφαλή όρια, για να μάθουν να ζουν με τους άλλους. Στην πραγματικότητα τα ίδια τα παιδιά, παρότι συχνά αντιδρούν, θέλουν τους κανόνες γιατί τους δίνουν την αίσθηση ασφάλειας και ανακούφισης.
Η επαφή των γονέων με το σχολείο, η συμμετοχή και το ενδιαφέρον τους για τη βελτίωσή του, η επικοινωνία με τους ανθρώπους ενός χώρου που έχει έναν πολύ σπουδαίο ρόλο όχι μόνο να μεταφέρει γνώσεις στα παιδιά αλλά να τα εκπαιδεύσει σε κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες, είναι επίσης σημαντικά για την εξέλιξη των παιδιών.
Οι γονείς είναι αγγελιοφόροι μηνυμάτων για τα παιδιά τους. Η ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν τη ζωή με θετικό τρόπο, η αποχή των ίδιων από τη χρήση ουσιών, η διαχείριση δύσκολων καταστάσεων με λειτουργικό τρόπο, καθιστά τους ίδιους πολύ ισχυρά θετικά πρότυπα.
