Ο εκπαιδευτικός καλείται καθημερινά να λειτουργήσει συμβουλευτικά προς πολλές κατευθύνσεις: το άτομο/μαθητή, την ομάδα/τάξη και τους γονείς, γεγονός που κάνει πιο δύσκολο το έργο του. Καθημερινά στην επαφή του με τα παιδιά συναντά προβλήματα που χρήζουν ιδιαίτερης βοήθειας και συχνά δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει.
Το Κέντρο Πρόληψης ΄΄ΟΡΦΕΑΣ΄΄ διοργανώνει :
- Σεμινάρια που καταρτίζουν σε δεξιότητες, όπως η επίλυση συγκρούσεων, οι αρχές επικοινωνίας, η δυναμική ομάδας, η διαχείριση άγχους εκπαιδευτικού, κ.α.
- Σεμενάρια σε εκπαιδευτικά υλικά που καταρτίζουν σε τρόπους ανάπτυξης συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών, όπως η ικανότητα αναγνώρισης συναισθημάτων, η κοινωνικότητα, η συνεργασία κ.λ.π. , καθώς και στην έννοια της εξάρτησης και των εξαρτησιογόνων ουσιών.
Πρόκειται για συναντήσεις με τις/τους βρεφονηπιοκόμους/νηπιαγωγούς των Σταθμών για την ενημέρωση και εκπαίδευσή τους στις προληπτικές παρεμβάσεις των παιδιών αυτής της ηλικίας. Οι συναντήσεις αυτές ορίζονται σε τόπο και χρόνο σύμφωνους με τις επιθυμίες και τις ανάγκες των εργαζομένων. Οι συναντήσεις πραγματοποιούνται από τα στελέχη του Κέντρου Πρόληψης υστέρα από αίτημα των βρεφονηπιοκόμων/νηπιαγωγών του κάθε Σταθμού.
Οι θεματικές ενότητες για επεξεργασία αφορούν ζητήματα που σχετίζονται και με τις αιτίες της εξαρτητικής συμπεριφοράς η οποία εκδηλώνεται συνήθως στις αρχές της εφηβείας. Αυτά τα ζητήματα αποτελούν, εξάλλου, σημαντικούς σταθμούς στη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου ήδη από τη νηπιακή – παιδική ηλικία. Γι’αυτο το έργο της Πρόληψης ξεκινά από νωρίς.
Οι θεματικές ενότητες που διαπραγματευόμαστεςαφορούν τα προβλήματα προσαρμογής του παιδιού με την εισαγωγή του σε βρεφονηπιακό σταθμό, το άγχος του αποχωρισμού από τη μητέρα, την ατομικοποίηση/αυτονόμησή του, τη μοναδικότητα του καθενός και την αυτοεκτίμηση, τη συνεργασία, τη διαχείριση της υπερκινητικότητας και της επιθετικότητας και την επιρροή της τηλεόρασης.
Οι βρεφονηπιοκόμοι/ νηπιαγωγοί των Σταθμών μπορούν να προτείνουν και άλλα θέματα που τις ενδιαφέρουν. Επίσης, το Κέντρο Πρόληψης έχει τη δυνατότητα να παρέχει στις εργαζόμενες βρεφονηπιοκόμους/νηπιαγωγούς εκπαιδευτικό υλικό για προληπτικές παρεμβάσεις, κατάλληλο για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας και επίσης να παρέχει εκπαίδευση και υποστήριξη των εργαζομένων στο υλικό αυτό.
Σκοπός του προληπτικού προγράμματος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι να εξελιχθούν τα παιδιά σε εφήβους και αργότερα σε ενήλικες με προσωπικότητα και έναν τρόπο ζωής που δεν ευνοεί την εξάρτηση. Δηλαδή, η πορεία της συναισθηματικής και κοινωνικής τους ανάπτυξης να οδηγεί στην ενδυνάμωση εκείνων των προσωπικών χαρακτηριστικών του κάθε παιδιού και στην υιοθέτηση συγκεκριμένων στάσεων, αξιών, δεξιοτήτων ανάλογων με ένα στυλ ζωής μακριά από ουσίες και εξαρτήσεις. Στόχοι Ενίσχυση της υπευθυνότητας και της αυτόνομης δράσης των μαθητών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε θέματα που σχετίζονται με την υγεία τους Εκμάθηση τρόπων ουσιαστικής επικοινωνίας με τους σημαντικούς άλλους (γονείς , δάσκαλος , συνομήλικοι ) Βελτίωση της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης Βελτίωση της αυτογνωσίας – ανάληψη συνειδητών αποφάσεων, κατανόηση των επιρροών Η αποτελεσματικότητα του προγράμματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το βιωματικό του χαρακτήρα και την εφαρμογή μεθόδων ενεργητικής μάθησης, οι οποίες χρησιμοποιούνται ευρέως στην Αγωγή Υγείας και προάγουν την ενεργή συμμετοχή των μαθητών στη διαδικασία της μάθησης. Βασίζονται στη λογική ότι οι άνθρωποι μαθαίνουν καλύτερα όταν υπάρχει ανταλλαγή εμπειριών και συμμετοχή στην ομάδα. Ο δάσκαλος ως συντονιστής της ομάδας των μαθητών προσπαθεί να επιτύχει το σκοπό και τους στόχους του προγράμματος, βασιζόμενος σε ενότητες εγκεκριμένων από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο εκπαιδευτικών υλικών και με τεχνικές , όπως συζήτηση, εργασία σε μικρές ομάδες, δημιουργικές δραστηριότητες, κατασκευές, ασκήσεις ελεύθερου συνειρμού, ζωγραφική, παιχνίδι ρόλων, κολάζ, παιδαγωγικά παιχνίδια κ.α. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Βελτίωση των ικανοτήτων των συμμετεχόντων μαθητών να επικοινωνούν με τους σημαντικούς άλλους ( δάσκαλοι, γονείς, συνομήλικοι ), να εμπιστεύονται το σχολικό περιβάλλον Ανάδειξη αξιών όπως συλλογικότητα, σεβασμός Ενίσχυση της θετικής εικόνας του εαυτού Ανάπτυξη των ικανοτήτων των μαθητών στη λήψη αποφάσεων Αντίσταση σε αρνητικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος
Τα προγράμματα πρόληψης για τα γυμνάσια και τα λύκεια προβλέπουν την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε θέματα πρόληψης και αγωγής υγείας και την υποστήριξή τους, στη συνέχεια, για την αξιοποίηση των γνώσεων και των εκπαιδευτικών εμπειριών τους στην καθημερινή τους διδασκαλία. Έτσι, διοργανώνονται ενημερωτικές συναντήσεις με καθηγητές και εξειδικευμένα εκπαιδευτικά σεμινάρια για την ενίσχυση του παιδαγωγικού ρόλου των εκπαιδευτικών και για την εφαρμογή προγραμμάτων αγωγής υγείας σε μαθητές. Στόχος των σεμιναρίων είναι η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε μεθόδους εμψύχωσης και δυναμικής των ομάδων, στο πλαίσιο προγραμμάτων, καθώς και στο ρόλο του συντονιστή ομάδων, ώστε να μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν στην υλοποίηση προγραμμάτων αγωγής υγείας. Εφαρμόζεται η βιωματική προσέγγιση και η ενεργητική μάθηση, μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες, με τεχνικές όπως ο καταιγισμός ιδεών, η ομαδική εργασία, τα παιχνίδια ρόλων, η μελέτη περιπτώσεων και προβλέπεται συνεργασία με τον υπεύθυνο καινοτόμων δράσεων της Β/βάθμιας εκπαίδευσης.
Προληπτικές παρεμβάσεις για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το διαδίκτυο
Στις ήδη υπάρχουσες μορφές εξάρτησης και εθισμού, που αφορούν κατά βάση χρήση ουσιών, έρχεται να προστεθεί ο εθισμός σε ένα μέσο, τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και κατ’ επέκταση το internet, που μάλιστα απαιτεί έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση από ειδικούς. Γι’ αυτό και στις μέρες μας γίνεται πλέον λόγος για πρόληψη εξαρτητικών συμπεριφορών.
Ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, η οποία βρίσκεται υπό εξέταση από την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να οριοθετηθεί, αφού η εξάρτηση από το Ίντερνετ δεν είναι ακόμη μια κλινική οντότητα που συναντάμε σε εγχειρίδια ψυχιατρικά.
Αυτή η μορφή εθισμού ορίζεται ως «η ενασχόληση με το Ίντερνετ για άντληση αισθήματος ικανοποίησης που συνοδεύεται με αύξηση του χρόνου που καταναλώνεται για την άντληση αυτού του αισθήματος».
Η ενασχόληση αυτή συνοδεύεται από επιπλέον συμπτώματα που σχετίζονται κυρίως με τη μη ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες. Επιγραμματικά, μερικά συμπτώματα του εθισμού εφήβων στο Διαδίκτυο, είναι η αδιαφορία για άλλες δραστηριότητες, η μειωμένη επίδοση στο σχολείο λόγω των πολλών ωρών που περνάει ο έφηβος στο Ίντερνετ, ενώ σε προχωρημένες περιπτώσεις ο έφηβος δεν κοιμάται, παραμελεί την προσωπική του υγιεινή και αδυνατεί να σταματήσει αυτή την ενασχόληση την ώρα που έχει ορίσει ο ίδιος.
Το Ίντερνετ έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες ενός ατόμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου που προκύπτει από τη φύση του, είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια «ιδανική κατάσταση εαυτού», όπου το άτομο μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητάς του χωρίς να περιορισμούς και συνέπειες.
Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των πράξεων, ο χρήστης μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει, ενώ μπορεί να καλύψει την όποια εξωτερική του εμφάνιση, αφού δεν υπάρχει, πολλές φορές, οπτική επαφή. Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου.
Για την πρόληψη και αυτής της εξαρτητικής συμπεριφοράς, είναι σημαντικό να αναπτύξουν οι έφηβοι κοινωνικές δεξιότητες, οι οποίες θα προάγουν τη γενικότερη ψυχοκοινωνική τους υγεία. Έτσι, είναι σημαντικό να ενισχυθεί η αυτοεκτίμησή τους και να μειωθεί το αίσθημα μοναξιάς, που βιώνουν όσοι έχουν μία τάση για εξάρτηση από το internet. Ακόμα, μέσω βιωματικής μάθησης, οι μαθητές μπορούν να εκπαιδευτούν στην ικανότητα λήψης υπεύθυνων αποφάσεων και στις αντιστάσεις σε αρνητικές επιρροές.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που χρειάζεται να γίνει κατανοητό είναι ότι υπάρχουν ποιοτικές διαφορές ανάμεσα στην ορθολογική χρήση του διαδικτύου και στην παθολογική. Η πλήρης απαγόρευσή του οδηγεί σε ψηφιακό και τεχνολογικό αναλφαβητισμό, γι’ αυτό και με την ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών, είναι δυνατό να γίνεται χρήση του χωρίς αρνητικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή του ατόμου.
Για τους παραπάνω λόγους το Κέντρο Πρόληψης πραγματοποιεί βραχείες προληπτικές παρεμβάσεις στα δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια της Ροδόπης. Ο σκοπός των δράσεων αυτών είναι η ευαισθητοποίηση των μαθητών στη χρήση του διαδικτύου και στην ανάπτυξη τρόπων για τη σωστή χρήση του internet.